Hava, toprak, ormanlar, insan sağlığı ve iklim üzerindeki olumsuz etkiler gibi fosil yakıt tüketimiyle ilişkilendirilen maliyetlerin birçoğu piyasa fiyatlarına yansıtılmadığından fosil yakıt fiyatlandırması, ekonomistler tarafından genellikle “piyasa başarısızlığı” olarak anılır. Diğer bir deyişle piyasa fiyatları, enerji üretimi için fosil yakıtlar kullanmanın sosyal maliyetlerini içermez. Bu yüzden, fosil yakıtlardan enerji üretiminin sadece piyasa fiyatlarına dayanan bedeli, fosil yakıt tüketiminin gerçek maliyetini yansıtmamaktadır. Fosil yakıtlardan enerji üretimi için yatırım ve tüketim kararlarını, dışsal maliyetleri dikkate almadan piyasa fiyatlarına dayandırmak, sosyal bir perspektiften yanıltıcıdır. İklim değişikliğine yol açan emisyonların maliyetleri söz konusu olduğunda, sosyal maliyetler sadece ulusal veya bölgesel değil, aynı zamanda küreseldir. Bu nedenle fosil yakıt tüketiminin dışsal maliyetlerini tahmin ederek bunu, vergiler veya emisyon ticareti yoluyla uygulamadaki maliyetlere yansıtmak, uluslararası gündemin bir parçası haline gelmiştir. Avrupa Birliği ülkeleri, emisyon ticaretinin ve karbon ya da fosil yakıt vergilerinin henüz ulusal çapta uygulanmadığı Türkiye’den ithal ettikleri ürünlere karbon içeriği üzerinden gümrük vergisi uygulamaya hazırlanmaktadır.
Türkiye’de toplam fosil yakıt kullanımının %89’unu oluşturan elektrik üretimi, ısıtma ve karayolu taşımacılığı sektörlerini kapsayan bu çalışma, 2018 verileriyle yapılmıştır. Sonuçlar, Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinin her biri için sektörlere göre yakıt tipi ve kirletici bazında sunulmuştur. Türkiye’de her sektör için hesaplanan emisyonlara dayanarak fosil yakıt kullanımının toplam yıllık dışsal maliyetinin 10 milyar euro (11 milyar ABD$) civarında olduğu tahmin edilmiştir. Fosil yakıt tüketimi dışsal maliyetinin büyüklüğü, GSYH’nin yaklaşık yüzde 1,5’ine ve toplam yıllık sağlık harcamalarının yaklaşık 1/3’üne tekabül etmektedir.
Çalışmanın sonuçları, fiyatlara yansımayan fosil yakıt maliyetlerinin bir hayli yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Türkiye için hesaplanan dışsal maliyet rakamları, diğer çalışmalarda belirtilen daha yüksek rakamların ışığında, alt uçtaki bir tahmin olarak dikkate alınmalıdır. Avrupa Komisyonu Ortak Araştırma Merkezinin Küresel Atmosfer Araştırmaları Emisyon Veri Tabanındaki (EDGAR) emisyon tahminleri ile yapılan karşılaştırma, bu çalışmaya dâhil edilen sektörlere ait dışsal maliyetlerin üst sınırının 20 milyar euro’ya ulaşabileceğini ortaya koymaktadır. Dolayısıyla, fosil yakıt kullanımını önlemenin olası sosyoekonomik faydaları büyük olabilir ve bunun daha ileri çalışmalar yapılarak Türkiye’nin enerji ve ekonomik kalkınma politikalarının tasarımına dâhil edilmesi önem taşımaktadır.
